Επικοινωνία
Η βάση της σχέσης μας με το παιδί. Μας γεμίζει η επαφή μαζί του όταν καταφέρνουμε να επικοινωνήσουμε. H εικόνα που δημιουργεί για τον εαυτό του μέσα από αυτή την επαφή ενισχύει την αυτοεκτίμηση του, μαθαίνει τον εαυτό του, ισχυροποιείται ο εαυτός του έναντι των άλλων.
Ο τρόπος που επικοινωνώ έχει επηρεαστεί από τον τρόπο που επικοινωνούσε η πατρική μου οικογένεια και από το πώς εισέπραττα την επικοινωνία ως παιδί από τους δικούς μου γονείς. Τι λέγονταν και τι δε λέγονταν; Η επικοινωνία δεν έχει να κάνει μόνο με το λόγο αλλά και με τα συναισθήματα, την ατμόσφαιρα που επικοινωνείται.
Όταν κάποιος μου μιλά μου δίνει δυο ειδών πληροφορίες: μια για το θέμα που θέλει να συζητήσουμε και μια για τον εαυτό του, για το πώς είναι. Ερωτήσεις ανοιχτές του τύπου «τι σε κάνει να το κάνεις αυτό..» ή «πως συμβαίνει αυτό..» κι όχι γιατί, βοηθάνε στη δημιουργική επαφή. Και τέλος οι προυποθέσεις για την επικοινωνία:
• Κατάλληλος χρόνος-διαθέσιμοι και οι δυο
• Εμπιστοσύνη ότι μπορεί να βρει τη λύση
• Να στέκομαι με σοβαρότητα στα προβλήματα του/της
Όρια
Η αποτελεσματική επικοινωνία προυποθέτει να αναγνωρίζω και να σέβομαι τα όρια στη μεταξύ μας σχέση: εγώ είμαι εγώ και το παιδί μου είναι ένας άλλος άνθρωπος.
Η συνάντηση των διαφορών ονομάζεται επαφή στη θεραπεία gestalt.
Το όριο, η επιδερμίδα που μας διαχωρίζει από το περιβάλλον. Προστατεύει από το περιβάλλον (π.χ. βλαβερές ακτίνες του ήλιου) και ανοίγεται προς το περιβάλλον μέσα από τις ανάγκες για νερό, τροφή, σχέσεις.
Η σημασία των ορίων:
Παρέχουν ασφάλεια, εμπιστοσύνη, προσανατολισμό. Δε προστατεύουν από τη πραγματικότητα. Μέσα από τα όρια μαθαίνουν τα παιδιά ότι δεν είναι παντοδύναμα, μαθαίνουν να διαπραγματεύονται.
Πως τα βάζω:
Με αγάπη, σταθερότητα, όχι αμφιθυμία, με συνέπεια, οριοθετώντας τη συμπεριφορά όχι την έκφραση των συναισθημάτων, συναποφασίζοντας για τις συνέπειες, ενθαρρύνοντας κι όχι μόνο επιβραβεύοντας.
Ενθάρρυνση
Η επαφή είναι ενθάρρυνση!
Η ικανοποίηση, η κοντινότητα, η εμπιστοσύνη, ο σεβασμός στη διαφορετικότητα, η ασφάλεια είναι ενθάρρυνση.
Ενισχύω τη προσπάθεια όχι μόνο επιβραβεύω το αποτέλεσμα.
Για να ενθαρρύνω το παιδί μου χρειάζεται:
Α) γνωστική αποκέντρωση: να βγω από το δικό μου κόσμο, από τις δικές μου σκέψεις
Β)εν συναίσθηση: η ικανότητα να αισθάνομαι και να βιώνω τις καταστάσεις μπαίνοντας και στα «παπούτσια» του άλλου, με σεβασμό στις ανάγκες και τα συναισθήματα του.
Διαφορετκότητα
Εμπιστοσύνη, ισοτιμία, σεβασμός στη διαφορετικότητα. Ο άλλος; Ένας άλλος κόσμος, άλλα μάτια..
Χωρίς τη διαφορετικότητα δε μπορεί να υπάρξει επαφή λέγαμε πριν στα όρια. Για να συναντηθούν δυο άνθρωποι πρέπει να αγγιχτούν εκεί όπου είναι διαφορετικοί. Αν δε ξέρω πώς είμαι διαφορετική δε μπορώ να σχετιστώ. Αν προσπαθώ να γίνω ίδια για να έρθω κοντά δε θα έρθω ποτέ. Γιατί έτσι αποφεύγω τελικά την επαφή με μένα άρα και με σένα.
Θυμός
Μας τρομάζει τόσο!!ο δικός μας και των άλλων.
Το χωράφι του θυμού όμως είναι το πιο γόνιμο! Ας τον ακούσουμε! Έχει τα ίδια χαρακτηριστικά με όλες τις όψεις της ζωής: αρχή, εξέλιξη, τέλος.
Συχνά πίσω από το θυμό κρύβονται: άγχος, πόνος, εξασθένηση, φόβος εγκατάλειψης, αίσθηση ανυπαρξίας.
Μπορεί να είναι και ένα πλησίασμα, μια προσπάθεια για επικοινωνία. Μια ανάγκη για βοήθεια, για προσοχή. Είναι ένα αληθινό σημείο εγρήγορσης και προσοχής.
Ας αποδώσουμε νόημα στο θυμό το δικό μας και των άλλων. Η άκρη του νήματος για να ξαναβρούμε συγκινήσεις που έχουμε μέσα μας.
Τι πυροδοτεί λοιπόν το θυμό; ας αποκαλύψω αυτό που υπάρχει από πίσω.
Στην εφηβεία δεν είναι οι απαγορεύσεις ή οι απαιτήσεις όσο η ποιότητα και οι τρόποι στη σχέση. Οι γονείς να έχουν πάντα δίκιο, να μην ακούν, να μη καταλαβαίνουν, να μην εμπιστεύονται. Και οι θυμωμένοι έφηβοι απομονώνονται. Ξεσπάνε με τη μουσική, με το να καπνίζουν, να πίνουν, να τα σπάνε. Η διέξοδος από όλο αυτό περισσότερο σημαντική από ποτέ. Ο τρόπος να διδαχθούν να βγάζουν την ενέργεια αυτή προς τα έξω κι όχι προς τον εαυτό τους.
Στη βρεφική και νηπιακή ηλικία ο θυμός εκφράζεται με το κλάμα, την απώθηση του φαγητού, τις διάρροιες, τη δυσκοιλιότητα. Το έντερο και το στομάχι τα δυο κατεξοχήν όργανα που σχετίζονται με το θυμό. Ο φόβος της εγκατάλειψης στα παιδιά της νηπιακής ηλικίας, κυριολεκτικά και μεταφορικά εννοώντας την αίσθηση ασφάλειας που αποκτά το παιδί από τους γονείς. Τη παρουσία σωματική και ψυχική.
Πίσω από ένα παιδί θυμωμένο που υποφέρει υπάρχει ένας γονιός που υποφέρει.
Αν μάθω να φροντίζω τον εαυτό μου ίσως να έχω λιγότερη ανάγκη να θυμώνω με τους άλλους. Ας αναγνωρίσω στον εαυτό μου και στους άλλους το δικαίωμα να θυμώνω.
Έχω επαφή με το θυμό μου και δε το μεταφέρω από τη μια σχέση στην άλλη.
Μαθαίνοντας να διαφωνώ, να αντιπαρατίθεμαι, βοηθώ το παιδί μου να αξιολογεί, να μετριάζει την επιθετικότητα του αντί να τη καταπιέζει και να παρασύρεται από αυτή.
Ας προσπαθήσουμε να καταλάβουμε τι συμβαίνει με το θυμό με τη καρδιά μας αντί να ψάχνουμε ποιανού είναι η ευθύνη και που κάναμε λάθος.
Δημιουργία δεσμών
Η ανάγκη μου για τη δημιουργία σχέσεων βασική όσο κι αυτή για νερό και τροφή!
Μαθαίνω να δημιουργώ και να διακόπτω τις σχέσεις μου. Ο Bowlby μίλησε για τρεις συναισθηματικές αντιδράσεις στον αποχωρισμό του βρέφους από τη/τον τροφό, βάση των οποίων δημιουργώ και διακόπτω τις σχέσεις μου αργότερα ως ενήλικας: διαμαρτυρία, απόγνωση, απόσυρση.
Η εικόνα του παιδιού για τον εαυτό του ως άξιου να δεχτεί φροντίδα εσωτερικεύεται μέσα στα πλαίσια της σχέσης, του πρώτου σημαντικού δεσμού με τη μητέρα, τροφό και έπειτα με τον πατέρα και αναβιώνεται αργότερα μέσα από τις σχέσεις ως ενήλικας.
Με βάση τις παραπάνω αντιδράσεις διαμορφώνεται ο τρόπος προσκόλλησης ενός ενήλικα προς άλλους: ο ασφαλής, ο αγχώδης/αμφυθιμικός, ο αποφευκτικός. Δε πρόκειται για παγιωμένα μοτίβα αλλά για τρόπους που αφορούν φάσεις της ζωής μας και μπορούμε να τα επεξεργαστούμε.
Υγιής δεσμός ο δεσμός που λειτουργεί σα τον άνεμο κάτω από τα φτερά μου!
Αναπτύσσει αντί να εγκλωβίζει, στηρίζει και παρηγορεί αντί να προστατεύει, ματαιώνει αντί να ικανοποιεί διαρκώς!
Καλή συνέχεια στο ταξίδι σας ως γονείς!! να ‘ ναι μια αγκαλιά και για τους δυο σας!
Κατερίνα Μανωλάκη
Ψυχολόγος Α.Π.Θ., Ψυχοθεραπεύτρια Gestalt